Dagrenning draumalandsins

Höfundur: Guðmundur Árni Valgeirsson

Auðbrekku

f: 11.11.1923  d: 17.04.1976

 

Dagrenning draumalandsins

 

   Það er leiðinlegt að leggja samann tvo og tvo og fá alltaf út fimm, þegar allir vita að útkoman á að vera fjórir, en svona reiknum við oftast út flest dæmi lífsins. 

     Ég var staddur í kvennaskóla langt upp í Borgarfirði, mér til heilsubótar, jafnframt ætlaði ég að gerast rithöfundur og skrifa fallegar sögur.  Sögur sem eitthvað væri varið í, en ekki andlaust rugl með þreytandi persónum og misheppnuðu orðavali, eins og oft vill verða hjá ungum og upprenndi rithöfundum og jafnframt hjá þeim gömlu líka.

     Ég tók skrifblokkina mína út úr púltinu og blýantinn, fékk mér vatn í glas og setti á borðið, ég var ákveðinn í því að skrifa í rúminu eftir að ég væri háttaður.  Mér fannst endilega að andinn hlyti að koma yfir mig þegar ég væri kominn upp í rúmið.  Ekki síst vegna þess að á undan mér höfðu í þessu sama rúmi sofið ungar og myndalegar stúlkur, vetur eftir vetur.  Það hefði verið gaman að vita hvernig þessar stúlkur litu út, hvort þær hefðu verið mjög fallegar er bara kannski lítið fallegar, um það er ekki gott að segja fyrir mann sem aðeins hefur sofið í sama rúmi, en aldrei augum litið.

     Að hafa sofið í sama rúmi og stúlka sem maður hefur aldrei séð, hljómar dálítið aftur á bak undir flestum eðlilegum kringumstæðum, það yrði gaman að sjá framan í þá stúlku sem yrði fyrir því að ókunnur maður kæmi til hennar og segði, hvernig hefur þú það góða mín, það er ekki langt síðan ég svaf í sama rúmi og þú, en þó væri enn þá meira gaman að hafa einhverja af þessum yndislegu stúlkum núna uppi í rúminu hjá sér, sjá þessi fagur sköpuðu brjóst lyftast og falla eins og öldur hafsins með töfrandi yndisleika, hvílíkur unaður hlyti það að verða.

     Já, jæja um það þýðir ekki að vera að brjóta heilan um það sem aldrei skeður, best að snúa sér að efninu og fara að skrifa, ég settist upp í rúmið tók blokkina mína og blýantinn og byrjaði að hugsa,um hvað ætti ég að skrifa, það var spurningin.  Ég fékk mér vatn að drekka og kveikti í pípunni minni, andinn vildi ekki koma yfir mig, þó merkilegt væri, ég þreytti hugann og reyndi allar hugsanlegar leiðir til þess að hefja söguna en ekkert dugði, ég fékk mér aftur vatn að drekka og kveikti í pípunni, alveg sama, jafn andlaus fyrir því.  Ég sló blýantinum í hausinn á mér fyrst hægra megin og svo vinstra megin, það engan árangur, þá sló ég hnakkanum í vegginn svo fast að mig sárkenndi til, það hafði þau áhrif að ég hætti alveg að geta hugsað.  Ég var að verða fjúkandi reiður, það snörlaði í mönnum sem sváfu í sama herbergi og ég.  Þeir sváfu svefni hinna réttlátu, rólegir og ánægðir haldnir öryggis kennd til hins frjálsa manns.  Þeir byltu sér og umluðu upp úr svefninum, einn þeirra tautaði í sífellu, elskan - elskan komdu til mín elskan.  Já ég er alveg að koma elskan, sagði ég.  Ó ó umlaði hinn, svo opnaði hann og horfði á mig hálf bjánalega, var þig að dreyma , sagði ég.  Já mig var að dreyma, sagði hann.  Ég heyrði þetta, þú varst í fjörugum samræðum við einhverja unga og mjög laglega stúlku.  Já hún var ansi lagleg, eiginlega stórfalleg, er það ekki fyrir illu að dreyma kvenfólk? Jú það á vist að vera það, en það fer náttúrlega eftir því hvernig stúlkan er og  hvað gerist í draumnum.  Já sennilega, ertu sleipur að ráða drauma?  Já ég er búinn að ráða marga drauma og þeir hafa allir komið fram.  Einmitt já, kannski þú ráðir þennan draum fyrir mig hann er dálítið merkilegur skal ég segja þér.  Já láttu hann koma ég verð ekki í vandræðum með að ráða hann, ég hef ráðið marga erfiða, en auðvitað hafði ég aldrei ráðið drauma, ég er ekki trúaður á að þeir boði nein stórtíðindi, heldur væru sprottnir frá hugsunum mannsins.  En það er alltaf gaman að heyra draum og sjálfsagt að ráða þá á einhvern hátt, ekki síst ef maður veit um eitthvað sem stendur til að komi fyrir dreymandann, en hann hefur ekki hugmund um sjálfur.

     Félagi minn reis upp í rúminu og horfði svefndrukknum augum út yfir herbergið, það komu annað slagið smá grettur á andlitið á honum, sem hefur sjálfsagt átt að vera bros, en maðurinn of syfjaður til að geta framkallað það í réttu formi.  Hann var að rifja upp drauminn með sjálfum sér, endurlífga hin gullnu ævintýri næturinnar áður en hann kastaði þeim fyrir eina af hinum dauðlegu verum hins hverfula heims.

     Það var eins og hann væri búinn að gleyma öllu, bæði mér og herberginu, gretturnar á andlitni smá skírðust í ljómandi bros og síðan í hlakkandi hlátur, hann iðaði allur í rúminu af spenningi, þetta hlaut að vera dýrðlegur draumur. Loksins var hann búinn að hugsa nóg, hann leit til mín með hálfkulnað bros á vör og hóf frásögnina.

     Mér fannst ég vera staddur uppá háum fjallstindi, þar sem mættust fjórir fjallgarðar, frá suðri, vestri, norðri og austri, mér fannst þetta vera nokkru eftir miðnætti, strjálir og smáir skýjahnoðrar sveimuðu um himinhvolfið og fyrstu sendiboðar morgunsólarinnar lituðu austur loftið daufum roða.

     Mér fannst ég hafa komið eftir fjallgarðinum sem lá til suðurs og stoppa þarna á tindinum til þess að athuga í hvaða átt ég ætti að halda, ég byrjaði á því að líta í vestur, í fjarska sá ég bláa súlu stíga upp af fjallgarðinum og líða í áttina til mín, en þegar hún var komin um það bil miðjaleið breyttist hún í óljósa konumynd sem leystist upp og hvarf.  Næst horfði ég í norður þar sá ég einnig súlu stíga upp nyrst á fjallgarðinum, grá reykjarsúla hátt upp í loftið og stefna til mín með leiftur hraða, hún stoppaði rétt fyrir framan mig og breyttist í konumynd, konu sem ég kannaðist við, hún horfði á mig ástleitnu og ásakandi augnaráði, síðan breyttist hún aftur í fráa reykjasúlu sem leið í norðurátt og lestist upp.  Þá snéri ég mér næst til austurs, þar sá ég þriðju súluna með rauðleitum blæ stíga upp af enda fjallgarðsins hátt upp í loftið, hún leið einnig í áttina til mín hægt og hikandi og stoppaði alveg þrisvar eða fjórum sinnum, en loksins kom hún þó alla leið, hún breyttist líka í konu með slæðu fyrir hálfu andlitinu, undursamlegum geislabaugur umvafði höfuð hennar, svo að hún líktist fremur engli en mennskri konu, hana vantaði bara vængina.  Mér fannst ég kannast við þessa konu, en mér var ómögulegt að koma því fyrir mig hver hún var, vegna þess að slæðan varnaði mér að sjá annað en augun muninn og hökuna.  Hún gekk alveg fast upp að mér og horfði með angurblíðu augnaráði á mig, mér fannst ég geta lesið út úr þess augnaráði óstöðvandi ástar þrá, ég lagði annan handlegginn utan um axlir hennar og ætlaði að lyfta blæjunni og sagði um leið, komdu til mín elskan, en þá vatt hún sér til þreif í handlegginn á mér og sagði. Æ láttu ekki svona.  En um leið vaknaði ég, því er nú ver og miður ég hefði haft gaman af því að sjá hvaða stúlka þetta væri.

     Getur þú ráðið þennan draum.  Já ég hélt það væri fljót gert að ráða drauminn þann arna.

     Fyrsta súlan eða öllu heldur súlan í vestri merkir þátíð, súlan í norðri virðist vera núþáleg en súlan í austri er vafalaust framtíðin og kannski hálft í hvoru nútíð líka.  En hver stúlkan var mun tíminn leiða í ljós líklega, fyrr en seinna.  Því hún mun vafalaust einhvertímann lyfta blæunni og líta framan í þig.

 

 

 

 

Konan í dalnum

Höfundur: Guðmundur Árni Valgeirsson

Auðbrekku

f: 11.11.1923  d: 17.04.1876

 

KONAN Í DALNUM

 

 

     Langt inn í afdölum Íslands, þar sem stormarnir næða á dimmum skammdegis kvöldum, kaldi og miskunnarlausir lemja lágreista kofana utan, svo þeir skjálfa og hristast eins og strandað skip við sæbarða strönd.  Þar háðu baráttu mann fram af manni hraustlegt og þrautseigt fólk, við hungur og kulda og allslags óáran.  Móðir náttúra gaf þessu fólki lítið í aðra hönd, vorið kom seint en veturinn snemma.  Sumarið var svo stutt að fólkið hafði ekki tíma til að búa sig undir veturinn, harðan og langan.  Stundum kom ís sem fyllti alla firði fyrir norðan og austan land fyrri part vetrar, en kvaddi svo ekki að fullu og öllu fyrr en um Jónsmessu leitið, þá var oft búpeningur hinna fátæku bænda fallin að mestu eða öllu, eina lífsbjörgin sem þeir gátu byggt framtíð sína og fjölskyldu sinnar á, börnin grétu af hungri og mæðurnar gengu eirðarlausar fram og aftur um lágreistan moldarbæ leitandi að gömlum mygluðum brauðmolum til þess að seðja hungur barna sinna því hungur dauður búpeningur hrekkur skammt til viður­væris aðeins sinar og bein, stundum var skinnið bakað yfir eldi uns það var orðið stökkt og síðan borðað af svöngum munnum, stundum var engin eldiviður til, bognir og þreytulegir feður og sinaberar mæður reyndu að rífa hrísinn upp úr fönn­inni til þess að gefa börnunum il.

     Saga þessa fólks var ekki skrifuð með bleki á hvítan pappír, ekki krotað með blóði á skinn eða skorinn út í tré, þeirra spor eru tínd því gleymt er hvert gengið spor.  Aðeins ómar hins liðna birtist í hillingum, þegar óljósar sagnir sem geymst hafa árum saman, kannski tugum kannski öldum, á vörum eru rifjaðar upp í háreistum nýtísku húsum, sem bjóða komu mann velkominn og vefja hann il og ljósi.

    Á norðurlandi fremst fram í afdal bjuggu miðaldra hjón þau áttu lítið bú lélega jörð en hóp af börnum.  Bóndinn var hár og þrekinn, karlmenni af burðum og talinn einhver vaskasti maður sveitarinnar, en af konunni fór frekar lítið orð.  Bóndinn var vanur ferðamaður og þekktur að því að leggja af stað í illfæru veðri í kaupstaðarferðir, þegar engin annar treysti sér.  Til kaupstaðarins var langur vegur og yfir slæman fjall veg að fara sem var átta klukkustundar gangur í góðu færi til næsta bæjar og þaðan fjögra tíma gangur til kaupstaðarins.

    Þegar þessi saga gerðist hafði verið vonsku veður svo vikum skipti svo varla var hundi út sigandi.  Bóndinn þurfti nauðsynlega í kaupstaðinn fyrir jólin, en hafði ekki komist vegna veðurs.

     Það var ekki fyrr en á Þorláksmessumorgunn að rofaði til, en var þó engan vegin gott veður.  Bóndinn ákvað samt að freista gæfunnar og leggja yfir fjöllin til kaupstaðarins þó tvísýnt væri, því lítið var til að borða í kotinu.  Hann lagði á stað snemma um morguninn, kvaddi konu sína og sagðist koma heim á aðfangadagskvöld ef Guð lofaði, hún bað hann þess síðust orða að láta það ekki bregðast, því annars yrði lítið til í hátíðarmat.  Bóndanum gekk vel yfir fjöllin þó færið væri erfitt, eftir tólf tíma göngu kom hann að bænum hinu­megin, fékk þar mat og hvíldi sig lítið eitt og hélt svo til kaupstaðarins um kvöldið.

     Morguninn eftir lagði bóndinn á stað aftur frá kaup­staðnum hlaðinn bögglum á bak og fyrir, honum sóttist ferðin heldur seint, byrðin var þung og veðrið alltaf að versna þegar líða tók á morguninn skall á norðvestan iðulaus stór­hríð.  Bóndinn komst með illum leik að bænum undir fjallinu þreyttur og hrakinn, þó var það versta eftir, stormurinn hafði þó verið á hlið fram að þessu, en yfir fjallið var hann beint í fangið og leiðin vandrötuð og hættuleg, klettar og gljúfur víða á leiðinni og jökulsprungur á tveimur stöðum, sá sem villtist á þessari leið þurfti ekki á því að halda að spyrja til vegar í framtíðinni.

     Hann kvaddi dyra á bænum, bóndinn kom út og bauð hann velkominn og sagðist ekki hafa átt von á því að hann legði upp í þessu veðri frá kaupstaðnum, því líkt teldi hann óðsmanns æði.  En hinn sagðist þurfa að komast heim í kvöld ef nokkur leið væri, því konan sín væri ein heima með börnin.  Bóndinn af bænum starði út í hríðina og hristi dauflega höfuðið, það er svo fjarri lagi að láta sér detta slíkt í hug, því fyrir nokkru var orðið ófært veður og enn þá er hann að herða storminn, og svo er náttmyrkrið að skella á, þú mundir aldrei komast hálfa leið hvað þá alla, þér er best að vera hér í nótt og sjá til hvort morgundagurinn gefur betra veður.  Komumaður lagði þreytulega frá sér byrðina í bæjardyrunum, hann var þreytulegur á svipinn og vonleysið skein út úr augunum, honum varð hugsað heim til konunnar og barnanna, hvernig mundi þeim líða yfir jólin ef hann kæmist ekki heim, þau höfðu ekkert til að borða nema mjólkina úr kúnni og einn bóg af hangikjöti, því kornið var búið þegar hann fór að heiman.  Hvað mundi einn bógur segja handa tólf börnum, ekkert, rétt hæfilegur til að gera þau ennþá svengri.  Nei hann varð að komast heim hvað sem það kostaði.

     Hann gekk í bæinn á eftir húsbóndanum og þáði heita mjólk og brauð, hann hresstist nokkuð við það og hafði orð á því að sér væri best að halda á stað svo hann yrði komin heim fyrir morguninn.  En fólkið á bænum aftók með öllu að hann færi því veðrið var heldur að versna ef nokkuð var. 

     Bóndinn sagðist skyldi láta fylgja honum eitthvað áleiðis þegar veðrið batnaði en það kæmi ekki til mála að hann léti nokkurn mann fara úr sínum húsum út í annað eins veður og þetta, því það væri aðeins til þess að bjóða dauðanum heim.  Hann bauð komumanni rúm, svo hann gæti hvílt sig þangað til heilagar yrði og tekið þá þátt í jólagleðinni.  Komumaður lagði sig fyrir, þreytan verkaði á hann ein og áfengur drykkur og vaggaði honum inn í lönd draumanna.  En þeim sem reyndist gangan erfið í vöku, reyndist hún einnig erfið í svefni.  Komumaður bylti sér og lét illa hann dreymdi illa og sá allslags ofsjónir, honum fannst hann vera komin heim til sín hann gekk inn í borðstofuna þar sem börnin sátu í hnipri út í dimmustu hornunum, föl og gugginn og horfðu hungruðum augunum á hann, hann leysti af sér pokann og opnaði hann en þá brá honum heldur en ekki í brún, það var eintómt hey í pokanum.  Hann fór fram í eldhúsið til þess að leita að konunni sinni en hún var þar hvergi sjáanleg, þá greip hann einhver ein­kennilegur kvíði og hann spurði börnin hvar móðir þeirra væri, þau sögðu að hún hefði farið upp á jökulinn til þess að tína sóleyjar sem þar væru ný útsprungnar, þá gekk hann út á hlaðið og horfði til fjallanna, aldrei þessu vant sá hann jökulinn greinilega, upp á há bungu sá hann konuna sína sitja í miðri stórri sóleyjarbreiðu og börnin allt í kringum hann ljómandi af fögnuði rjóð og sælleg, hann hrökk upp við þessa draumsýn.

     Bóndinn stóð við rúmið hjá honum og sagði að jólamaturinn væri til búinn, það var sest undir borð og bóndinn hóf lestur jólaguðspjallsins.  Hann var ekki nema hálfnaður þegar guða var á gluggann, hann lagði frá sér biblíuna og gekk til dyra, hann opnaði dyrnar og hleypti komumanni inn sem leit út eins og illalagaður snjóstrangi.  Bóndinn hrökk ósjálfrátt aftur á bak þegar komumaður heilsaði og hann heyrði að það var kven­maður.  Hvaðan í ósköpunum kemur þú frá í þessu veðri sagði bóndinn við stúlkuna, ég kem frá bænum hinu megin við fjöllin og er að leita að bónda mínum ég vona að hann sé hér staddur svaraði stúlkan, já bóndinn hvað svo vera, en taldi ráðlegast að þau gistu og færu um morguninn ef veður skánaði.  En stúlkan var á öðru máli hún sagðist fara strax aftur því börnin biðu ein heima og leiðin væri löng.  Hún vildi ekki fara úr og koma í baðstofu en þáði þó nokkrar góðgerðir fram í bæjardyr, maður hennar bjó sig í skyndi, þau skiptu á milli sín byrðinni og héldu svo á stað móti öskrandi hríðinni.

 

            Ferðin gekk seint snjórinn var djúpur og stormurinn þeytti stærðar snjóflygsum framan í þau án nokkurrar miskun­nar.  Þegar þau komu upp á fjallið harðnaði veðrið að miklum mun.  Stormurinn fleygði þeim flötum hvað eftir annað, þau máttu skríða langtímum saman til þess að geta haldið ferðinni áfram, þannig gekk það alla nóttina og langt fram á dag þau gengu á milli hörðustu bilana en skriðu á meðan þeir gengu yfir.

     Laust eftir hádegi á jóladaginn fór veðrið að lægja nokkuð, en þó gengu bilir á öðru hvoru, en ekki svo hvassir að þau gátu haldið ferðinni áfram án þess að skríða en færið var þungt snjórinn oftast í hné og klof.  Það var ekki fyrr en um átta um kvöldið að þau náðu loksins heim til sín, eftir tæplega tuttugu og átta klukkustunda ferðalag illa til reika.  Þegar þau komu til baðstofunnar sátu börnin í hrifningu kringum lítið tólgarkerti sem logaði þar á einum baðstofu­glugganum, þau hlupu öll á fætur og föðmuðu foreldra sína himinlifandi af gleði yfir því að sjá þau aftur heil á húfi.  Þið eruð sjálfsagt orðin sársoltinn blessuð börn sagði faðir­inn þreytulega þetta hafa sjálfsagt verið erfið jól fyrir ykkur eins og okkur.

     Elsta stúlkan leit á pabba sinn alvarleg og sagði: Nei við erum ekki svöng við eigum ennþá töluvert eftir af jóla­grautnum, en þið hljótið að vera orðin svöng eftir þetta erfiða ferðalag.  Jú við erum bæði þreytt og svöng, þú ættir að taka til handa okkur jólagrautinn á meðan við höfum fata­skipti.  Þau klæddu sig úr förunum sem voru bæði blaut og frosin og fóru í önnur þurr og hlý, þau voru dálítið kalin bæði á höndum og andliti en ekki samt hættulega.

     Dóttirin færði þeim jólagrautinn og þau borðuðu hann með bestu list, bóndinn hafði orð á því að sér þætti hann góður þessi grautur, hann sneri sér að konu sinni og spurði hana hvar hún hefði fengið kornið í grautinn og hvaða korn þetta væri, því hann sagðist ekki hafa vitað til þess að neitt hefði verið til þegar hann fór af stað og svona korn sagðist hann aldrei hafa smakkað.  Það er ekki von sagði konan að þú hafir smakkað þetta fyrr því það er alls ekki korn heldur söltuð taða af túninu, ég greip þetta örþrifaráð til þess að börnin þyrftu ekki að svelta á meðan ég færi á móti þér yfir fjöllin.  En ég sé það nú að það er óþarfi að svelta á meðan við höfum mjólk og töðu.

En

hvort heitir konan Hilde Pedersen eða Hilde Petersen?

Því ef hún er Pedersen gætum við kannski rekið saman ættir.

Hún hlýtur að vera Pedersen því púkinn samþykkir ekki hitt nafnið.

Sambýliskonan lenti í 3. gráðu yfirheyrslu

Átti hálkan sinn þátt í óhappinu

Hvað var um það að aka eftir aðstæðum, er það ekki inn í dag?

Allt of algengt að menn kenni hálku um eða einhverju öðru.

Bíll valt niður í grýtta fjöru

Jólaljósin

Er þetta ekki full seint? 

Ég bara spyr?

Jólaljósin sett upp í Reykjavík

84 ára

Í tilefni af því að pabbi Guðmundur Árni Valgeirsson hefði orðið 84 ára í dag ætla ég að birta það sem hann orti um hluta barna sinna.  Þetta er án heitis.

 

Anna er að naga bein

nagar það eins og hún væri með s(S)tein,

Valgeir öskrar hér alla stund

svo ómurinn berst yfir hæð og sund,

Kolla hún liggur á kvöldin og raular

um ketti, hunda, beljur og hross,

en Brósi hann argar og bullar og gaular

þá bið ég hann Zírak að vermda oss.

 

Svona er lífið á sveitar bæ

og svona er það líka um bláan sæ,

að börnin þau frýsa og fljúgast á

eins og folar í stóði og grenja þá.

Grund

Höfundur: Guðmundur Árni Valgeirsson

Auðbrekku

f: 11.11.1923  d: 17.04.1976 

Grund

 

            Alltaf pissar Drottinn þegar mann langar til, sagði Sólveig gamla um leið og hún skrúfaði frá krananum og sá vatnið renna í balann.  Já það má nú segja, þeir eru aðrir tímarnir nú en á meðan hann Ólafur minn var og hét, þá kom nú ekki vatnið rennandi upp í hendurnar á manni, frekar en annað, ó nei sei sei.  Þá dugði nú ekki að rétta aðeins út hendurnar eftir hlutunum, þeir komu ekki fyrir það nei ónei, það skildi nú þurfa meira til eftir því sem ég man best, ójá þessi svo kallaða menning færir manni allt upp í hendurnar nú þarf ekki lengur að slá með orfi, það þykir víst ekki nógu fínt fyrir ungu mennina nú til dags, það þykir víst fínna að vera heylaus á hverju vori.  En ég er hrædd um að honum Ólafi mínum hefði ekki líkað þessi vinnubrögð, ja ef vinnubrögð skal kalla, ég get ekki séð að þetta fólk nú til dags vinni mikið, því líkt og annað eins að hugsa sér það yfir hábjarg­ræðistímann  að fara á fætur klukkan átta á morgnana, drekka þá kaffi, fara út og hringla eitthvað koma svo inn aftur klukkan hálf tíu og sitja þá inni alltaf í hálftíma, hringla svo eitthvað fram til klukkan tólf koma þá heim og liggja svo inni á annan klukkutíma, hvílík vinnubrögð, matur og kaffi og aftur matur og kaffi en ekkert gert.  Ég væri ekki hissa á því þó hann Ólafur minn snéri sér við í gröfinni ef hann sæi allt þetta háttalag.  Nei það skildi ég ekki lá honum bless­uðum.  Það var annað í hans búskapar tíð, þá var komist á fætur á morgnana en ekki sofið undir hádegi eins og nú er gert, þá var öldin önnur.  Ekki man ég nú til þess að honum Ólafi mínum fyndist taka því að setjast niður þó hann slafraði í sig einhvern matarbita, ekki svona yfir hábjargræðistímann að minnsta kosti.  Nei ónei slíkt lét hann ekki um sig spyr­jast hann Ólafur minn á meðan hann gat eitthvað.  Ja það má með sanni segja að það voru aðrir tímar, þá var nú líka talin höfuðdyggð allra manna að skulda ekki neinum neitt og vera bjargálna.  En nú virðist það öfugt, allir reyna að skulda sem mest og vera sem mest upp á aðra komnir.  Ég er hrædd um að honum Ólafi mínum hefði fundist lítið til koma að fá þessa déskotans bréfasnepla fyrir sauðina sína eða aðrar búsafurðir eins og þeir fá nú til dags, já ó já hann vildi hafa það beinharða gullpeninga hann Ólafur minn, ja því segi ég það sem ég segi mannskepnan er á hraðri leið niður á við þrátt fyrir allt þetta brölt sem þeir kalla menningu.  Nú lifir unga fólkið ekki nema stutt fram eftir ævinni en við þessi gömlu hró hjörum alveg fram í andlátið, ja því segi ég það sem ég segi.  Nú er klukkan farin að ganga átta og engin komin á fætur enn, þó að ég þetta gamla skar, sem bráðum er komin fjögur ár á hundraðasta tuginn, sé búinn að hökta á löppunum í rúma tvo tíma, því segi ég það að heimur versnandi fer, ekki held ég að honum Ólafi mínum hefði líkað þetta.

            Góðan daginn amma sagði Ólafur bóndi Ólafsson, sona sonur Sólveigar gömlu sem kom geispandi inn í eldhúsið, þú ert nokkuð tímanlega á fótum eins og fyrri daginn.  Ægi ég

held að það sé skemmtilegra að allir sofi ekki fram að hádegi hérna á Grund ég er hrædd um að honum Ólafi mínum hefði nú ekki líkað það.

            Já en það eru aðrir tímar núna enn þá og starfshættir manna öðruvísi það verður þú að athuga amma sæl.

            Ég held maður kannist við þessa breyttu tíma, því nú má helst enginn maður reyna neitt á sig það þykir víst ekki nógu fínt lengur að vinna heiðarlega og þá allra fínast að vaka á næturnar en sofa á daginn, hjá þessu unga fólki minnsta kosti.  Ég er hrædd um hann Ólafur minn hefði ekki látið slíkt viðgangast á sínu heimili.

            Jæja amma mín, sem betur fer er vinnuharkan ekki eins mikil og áður var, Þegar fólkið mátti ekki einu sinni setjast niður meðan það að borða, eða svo var það hjá honum afa mínum, yfir sláttinn að minnsta kosti.  En hvað ætlarðu að fara að gera við þetta vatn, þú ætlar þó ekki að fara að þvo, ég ætla að biðja þig að láta slíkt vera, þær eru víst ekki of góðar til þess stelpurnar.

            Nei ónei ég ætla ekki að fara að þvo þær hugsa víst um það stelpurnar, það er ábyggilegt minnsta kosti þvo þær af sér brækurnar, ég taldi nú hvorki meira né minna en átján úti á snúru í gær, af þeim tveimur, eftir eina einustu viku, ja það má nú segja að þær ganga ekki brókarlausar stúlkurnar hérna á Grund að minnsta kosti ekki of lengi í þeirri sömu, svo er þetta gisið eins og silunganet, það getur hver sem séð í gegn um þær.  Nei það er af sem áður var nú er ullin ekki lengur nógu góð í klofið á ungu stúlkunum, ég er hrædd um að honum Ólafi mínum hefði ekki líkað þetta.

            Já þú varst að tala um hvað ég ætlaði að gera við vatnið að tarna veistu það ekki að það á að ganga á morgunn og einhver þarf líklega að reyna að lina undir piltunum varla fara þeir með þá beinharða í göngur frekar nú en venjulega.

            Já en veistu ekki amma að það eru allir hættir að ganga í leðurskóm.  Ja því læt ég svona þessir nýju tímar og Þessi nýja menning sem alla ætlar að gera vitlausa, hvað skyldi hann Ólafur minn segja núna.  Það er víst best fyrir mig að grípa prjónana, það er víst það eina sem ég get haft fyrir stafni héðan af.  Sólveig gamla gekk út úr eldhúsinu og lokaði á eftir sér.

            Ja hún amma gamla hún lætur ekki að sér hæða frekar en venjulega, já hún er öll í gamla tímanum blessuð kerlingin, það er ekki að furða þó hún sé farin að ganga í barndóm níutíu og fjögra ára gömul, eins og hún er líka búin að vinna um dagana kerling sú.  Ólafur reis á fætur teygði úr sé og geispaði, hann var stór og myndarlegur maður og talinn hraust­astur manna þar um slóðir.  Hann var ókvæntur, þó hann væri þrjátíu og tveggja ára og búinn að reka búskap í fjórtán ár á eigin spýtur.

            Þó Ólafur væri vel efnum búinn og hefði tekið við góðu búi eftir lát foreldra sinna, vanhagaði hann samt um marga hluti sem honum fannst hann þurfa að eignast til þess að geta rekið búskapinn af fullum krafti og myndarskap eins og hann langaði til, þá var það eitt sem hann vanhagaði aldrei um það var kvenfólk, af því gat hann alltaf fengið nóg og meira en það, því venjulega buðust honum sex til átta stúlkur til kaupavinnu á hverju vori, þó hann þyrfti ekki nema á tveimur að halda. 

            Ólafur fór að ýta við kaupafólkinu og segja því fyrir verkum, því sjálfur ætlaði hann að fara í kaupstaðinn til þess að ná sér í eitthvað gott í nesti fyrir morgundaginn.  Það er góðra manna siður eins og allir vita þegar göngur eru annars vegar að hrista af sé rykið og drungann sem hversdags­leikinn hefur hlaðið utan um mann, vikum og mánuðum saman, að hefja jarðbundinn andann til flugs á töfravögnum gullna veiga og láta hann svífa um sólvarða heima, sælu og ævintýra.

 

              Fólkið hópaðist að úr öllum áttum.  Allir sem vettling­inn gátu valdið bæði ungir og gamlir, reyndu að láta sig ekki vanta á réttina þennan hátíðlega dag, þegar fjárhópi þriggja sveita var smalað til rúnings í eina rétt.

            Stúlkurnar voru vel klæddar fötum, sem túlkuðu hin kvenlegu vött þeirra í eins ríku mæli og siðferðislegt almenningsáliti yfirstandandi tíma leyfði.  Fas þeirra og yfirbragð túlkaði skírast þann ákveðna ásetning þeirra að vinna sér mestra hylli hinna vösku manna sem komu ríðandi ofan hæðirnar með stóran fjárhóp á undan sér, hóandi og öskrandi, veifandi pískum og jafnvel brennivínsflösku.

            Féð var rekið til réttar, gangnamennirnir stigu af baki, bundu hesta sína, settust undir réttarvegginn og fengu sér matarbita og vættu kverkarnar með ljúffengum vökva, sem ríkisstjórnin miðlar þegnum sínum til andlegrar uppbyggingar og heilsubótar.

            Að lokinni máltíð söfnuðust mennirnir í smá hópa, skáluðu og ræddu um göngunnar, skáluðu aftur og fóru svo að draga.

            Sumir voru orðnir valtir á fótunum og sóttist því illa drátturinn, þeim gekk illa að þekkja markið sitt og enn ver að handsama féð.

            Einn bóndinn elti svarkollóttan hrút aftur og fram um réttina sótbölvandi og sagðist aldrei hafa átt bölvaðri skepnu á ævi sinni, hann hét hrússa því að ef hann ætlaði að halda áfram að hlaupa svona á undan sér, skyldi hann ábyggi­lega ekki lifa lengur en til haustsins.  En hrússi lét ekki segjast hann hélt áfram að hlaupa aftur og fram um réttina á undan húsbónda sínum og skeytti engum hótunum, fyrr en Ólafur bóndi á Grund þreif með annarri hendinni í hálsinn á honum og hélt honum föstum.  Steingrímur, bóndinn sem átti hrútinn kom nú slagandi til Ólafs og þakkaði honum greiðan gaf honum snafs og fékk sér náttúrlega einn um leið þó varla væri á bætandi.

            Steingrímur var lítill maður og klofstuttur en surtur stór og fóta hár svo að þeir pössuðu ekki rétt vel saman.  Þegar Steingrímur var búinn að stinga miður fleygnum, þreif Ólafur í öxlina á honum setti hann á bak á þann svar­kollótta og sló í.  Steingrímur náði varla niður með fæturna, svo honum gekk illa að hafa stjórn á þeim svarta, þeir tóku í fyrstunni stefnu á dilk Steingríms en brátt beygði surtur af réttri leið og Steingrímur hóf gandreið á hrútnum um réttina þvera og endi langa og hélt sér dauða haldi til þess að detta ekki af baki.  Engin veit hver endirinn verður í upphafi ferðar.  Steingrímur hefði mátt spara hótanirnar við þann svarkollótta, því nú varð það hrússi sem hafði yfir tökin.  Eftir nokkrar hringferðir um réttina missti Steingrímur jafnvægið og hvarf í iðandi fjárhafið sem gekk í bylgjum aftur og fram um réttina.  Vökin sem hann féll ofan um lok­aðist og Steingrímur fann volga strauma líða yfir andlitið á sér honum svelgist á um leið og einn bóndinn reisti hann á fætur. 

            Ungu stúlkunum varð tíð litið til Ólafs bónda á Grund þar sem hann óð um réttina eins og hvalur með eina kind í hvorri hendi.  Þó að Ólafur væri orðinn töluvert kenndur var hann stöðugur á fótunum og hálfur fyrir ferðameiri en venju­lega, enda var hann langt kominn að draga þegar flestir voru tæplega hálfnaðir.

            Ólafi vantaði ómarkað lamb undir eina ána sína, reyndar var hann búinn að sjá það uppi á afréttinni, svo hann þekkti það, það var grár hrútur en hvernig sem Ólafur leitaði fann hvergi hrútinn.  Fyrst hélt hann að þetta væri fyrir það að hann sæi svo illa vegna þess að hann var orðinn vel hálfur,en eftir langa og ítarlega rannsókn komst hann að þeirri niður­stöðu að annað hvort hefði einhver dregið hrútinn eða hann hefði orðið uppnuminn en það þótti Ólafi frekar ósennilegt.

            Ólafur ákvað að ganga á milli dilkana og leita að hrússa, honum þótti slæmt að tapa eina gráa lambinu sem hann hafði fengið í mörg ár, sér í lagi vegna þess að hrússi var af góðu kyni og þess vegna tilvalin lífshrútur.

            Ólafur bekk á röðina á dilkunum og spurðist fyrir um hrútinn og leit yfir hópinn um leið, því hann treysti ekki öllum bændunum of vel vegna þess að þeir voru þekktir að því sumir hverjir að vera djarfir til fjár, ekki síður en kvenna, þó að Ólafur væri ef til vill í hópi þeirra síðarnefndu var hann alveg laus við að hirða fleira fé en hann með réttu átti.  Þegar Ólafur var búinn að ganga á rösklega helminginn af dilkunum sá hann mann innan við grindurnar á einum dilkinum með gráa hrútinn í klofinu og hníf í hendinni.  Maður þessi var bóndi úr næstu sveit stór og sterkur og talin ófyrir­leitinn fram úr hófi, ásælni í ómerkinga og sumir vildu halda því fram að hann tæki fleira til handargagns sem yrði á vegi hans.

            Ólafur snaraðist inn í dilkinn og gekk til bóndans.  Ég ætla að biðja þig fyrir að láta það ógert að marka fyrir mig hrútinn undir þitt mark lagsmaður sagði hann og lagði höndina á öxl bóndanum, bóndinn sem var orðin vel kenndur, hleypti brúnum vatt sér til og mundar hnífinn til þess að staðfesta eignarrétt sinn á þeim gráa, þú átt ekkert í þessum hrúti, hann er þrílembingur undan þeirri grákollóttu minni og mér finnst það helvíti hart þegar ókunnugir menn koma vaðandi til manns og bera upp á mann sauðaþjófnað slíkt getur komið hverjum meðal manni úr jafnvægi.  Það getur líka komið hverjum meðal manni úr jafnvægi að horfa upp á sinn einasta gráa hrút markaðan undir annars manns marki sagði Ólafur um leið og hann hratt bóndanum til og greip hrútinn áður en hann gat gert alvöru úr því að skella á hann markinu og henti honum fram í almenninginn.  Rífurðu af mér hrútinn helvítis hunds­styrkinn öskraði bóndinn, henti frá sér hnífnum og réðst að Ólafi og ætlaði að sparka í hann, Ólafur var við þessu búinn, hann brá sér undan og greip í löppina á bóndanum svo hann aftur yfir sig flatur í drulluna, bóndinn stökk á fætur og réðst á Ólaf, þeir tókust fangbrögðum og sviptust fram og aftur um dilkinn svo vart mátti á milli sjá, bóndinn hafði náð hálstaki á Ólafi og hallaði því frekar á hann ef nokkuð var, leikurinn harðnaði smátt og smátt þeir reyndu að bregða hver öðrum og neyttu allra bragða til þess að keyra hvorn annan undir.  Ólafur var farinn að blána í framan honum lá við köfnun, bóndinn herti hálstakið eins og hann gat svo Ólafi fannst hann vera að snúast úr hálsliðnum skyndilega datt honum gamalt bragð í hug sem hann hafði lært fyrir mörgum árum, hann tók á öllu sem hann átti og keyrði þumal­fingurinn á milli rifjanna á bóndanum, bóndinn rak upp öskur og linaði hálstakið svo Ólafur gat slitið sig lausan.  Ólafur tók nokkur andtök og blés eins og stórhveli því næst þreif hann með annarri hendi í öxlina á bóndanum og hinni í lærið hóf hann á loft og henti honum á grindurnar, bóndinn þeyttist inn í almenning með veltandi spýtna brak allt í kringum sig, en þegar ærnar hann sem voru orðnar hræddar af öllum þessum látum sáu að það var greiður gangur fram í almenninginn tóku þær á rás og tróðu ofan á húsbónda sínum sem byltist um bölvandi á fjórum fótum frami í almenningnum.  Ólafur gekk má eftir fjárhópnum leitaði uppi gráa hrútinn sinn og kom honum í réttan dilk.  Jæja sagði hann, við eigum ábyggilega báðir skilið hrússi minn að þú lifir og verðir fallegur hrútur sem rollunum líst vel á þú verður að fyrirgefa þó ég meiði þig svolítið, mér er afskaplega vel við þig þó að vinarhótin komi svona út í þetta skiptið. 

            Ólafur tók upp hnífinn og markaði hrútinn.  Hann barðist um og jarmaði, en þegar Ólafur sleppi honum hoppaði hann upp í loftið, hljóp til móður sinnar og byrjaði að sjúga úr henni volga mjólkina, dillaði ákaft rófunni og gaf til kynna með því að hann væri ánægður með sitt hlutskipti ekki síður en Ólafur.

            Þegar Ólafur var búinn að rýja sendi hann annan vinnu­manninn og báðar stúlkurnar heim með ullina en lét hinn reka með sér féð til afréttar.  Þegar þeir voru búnir að ganga frá fénu skáluðu þeir fyrir sér og fénu stigu á bak á hesta sína og riðu léttan heim dalinn.  Ýmsir aðrir bændur sem styttra ráku slógust í förina með þeim á heimleiðinni.  Þegar þeir voru komnir miðja vegu heimleiðis hittu þeir unga stúlku sem var að reyna að festa hnakkinn á hestinn sinn.  Þeir stoppuðu hjá henni Ólafur stökk af baki, bauð henni hjálp sína og sagði hinum að þeir mættu halda áfram.  Stúlkan sagði honum sínar farir ekki sléttar hún hafði verið að elta hest, en þegar hún var rétt búinn að komast fyrir hann, datt hesturinn sem hún reið á svo hastarlega að hún flaug af með hnakkinn í klofinu langt út í móa.  Ólafur tjaslaði saman gjörðina og reiðanum sem hvort tveggja hafði slitnað og lagði hnakkinn á hestinn.  Hann virti fyrir sér stúlkuna, hún var í meðallagi há, lagleg í andliti með hvelfda bringu ögrandi mjaðmir og fallega fætur.  Það lá við að Ólafur tækist allur á loft eftir niður stöðum á þessari athugun, hann mundi ekki eftir að hafa séð þessa stúlku fyrr, hún hlaut að vera einhversstaðar langt að.  Hvað er orðið af hestinum sagði hann og horfði rannsakandi í allar áttir.  Hann hljóp fram allan dal sagði stúlkan.  Ekki mættum við honum á leiðinni.  Nei hann fór hinu megin í hlíðinni sagði stúlkan og horfði raunamædd fram dalinn, ég líklega næ honum ekki hann er alveg vitlaus í stroki.  Ertu búin að elta hann lengi spurði Ólafur.  Já ég er búin að elta hann síðan eldsnemma í morgun og hesturinn minn er að verða alveg uppgefin.

            Þú hlýtur að vera komin langt að.  Já ég er búinn að fara yfir hundrað kílómetra í dag nærri því hvíldarlaust, ég kem frá Stað í Sléttudal.  Hvað heitir þú spurði Ólafur, ég heiti Ólafur og er frá Grund.  Ég heiti Sigrún sagði stúlkan.  Eigum við ekki að halda á stað á eftir hestinum klukkan er að verða tvö.  Ætlarðu að koma með mér sagði Sigrún, og það hýrnaði heldur yfir henni.  Já auðvitað sagði Ólafur ég er á góðum hesti og óþreyttum, svo okkur ætti ekki að verða skota­skuld úr því að handsama hann.

            Þau lögðu á stað og riðu fram dalinn, þau sáu hilla undir hestinn á leiti framarlega í dalnum hann var stoppaður við gil og skimaði í allar áttir.  Þau hertu reiðina og komust að gilinu nokkru neðan við hestinn. 

            Ólafur sagði Sigrúnu að bíða en reið upp að hestinum, hesturinn tók á sprett og hljóp niður gilið fram hjá Ólafi, Ólafur snéri hestinum við og hleypti á eftir honum eins hratt og hesturinn komst, eftir stuttan sprett komst hann fram með hliðinni á stroku hestinum henti sér af baki á hálsinn á honum og stöðva­ði hann eftir stutta viðureign.  Sigrún horfði á þessar karlmannlegu aðfarir og aðdáunin skein út úr hverjum andlits­drætti á henni.  Ólafur beislaði hestinn og þau héldu heim á leið.

            Klukkan var orðin fimm þegar þau komu heim að Grund.  Sólveig gamla mætti þeim í dyrunum og virti Sigrúnu gaumgæfilega fyrir sér.  Þau stigu af baki og heilsuðu gömlu konunni.

            Mér þykir þú ekki koma tómhentur heim Ólafur litli, það er heitt á könnunni ef þið viljið fá ykkur svolítinn sopa sagði Sólveig gamla og gekk inn í eldhúsið og fór að taka til kaffið.  Sigrún og Ólafur gengu inn á eftir henni og fengu sér sæti við borðið, gamla konan fór að virða  Sigrúnu enn betur fyrir sér, eftir nákvæma athugun fór hún að tauta við sjálfa sig í hálfum hljóðum.  Ég er hálf hrædd um að svona lagað hefði nú átt við hann Ólaf minn blessaðan þegar hann var ungur, hún kom með kaffið á borðið og fór síðan út.  Sigrún og Ólafur drukku kaffið töluðu fátt, en litu öðru hvoru hvort á annað þegar þau héldu að hitt tæki ekki eftir því.

            Sólveig gamla kom inn eftir svo litla stund og sagði, ég er búinn að búa um stúlkuna í stofunni ef hún getur gert sér það að góðu að sofa þar.

            Það er best að fara að koma sér í rúmið sagði Ólafur og reis á fætur.  Sigrún reis einnig á fætur og þakkaði fyrir sig, ó það er ekkert að þakka hróið mitt sagði Sólveig gamla, þú getur fylgt stúlkunni og sýnt henni hvar hún á að sofa Ólafur.  Sigrún og Ólafur gengu fram og stoppuðu fyrir framan stofu hurðina, Sólveig gamla læddist í humátt á eftir þeim. 

     Hér átt þú að sofa Sigrún sagði Ólafur og rétti höndina, góða nótt - góða nótt sagði hún og tók í framrétta hönd hans.  Þau horfðust í augu og hvorugt sleppti, þannig stóðu þau nokkur augnablik, en þá stóðst ekki Ólafur lengur mátið hann tók um herðar Sigrúnar og kyssti hana beint á munninn, hún vafði handleggjunum utan um hálsinn á honum og þrýsti sér að honum, blóð rjóð í kinnum titrandi af feimni og spenningi.  Ólafur beygði sig niður og tók hana í fangið eins og barn, gekk nokkur skref eftir ganginum og opnaði hurðina, það var ekki hurðin að stofunni.  Þetta gæti ég trúað að hefði átt við hann Ólaf minn sagði Sólveig gamla um leið og hún skaust fram í forstofuna.

GAMBRAVÍKUR JÓN

Höfundur: Guðmundur Árni Valgeirsson

Auðbrekku

f: 11.11.1923  d: 17.04.1976

 

GAMBRAVÍKUR JÓN

 

            Gambravíkur Jón gekk niður eftir aðalgötunni í Gambravík með byssu reidda um öxl, hann var að fara á sjóinn.  Það var ekki hægt að segja að Jóni miðaði vel áfram, sem varla var von, því hann var haltur á hægri fæti og átti heldur erfitt um gang.  Hann var oft búinn að sjá eftir því að hann skyldi stökkva fram af húsinu forðum daga þegar hann var ungur.  Já það var nú ljóta óhappið.

            Svoleiðis var mál með vexti að þegar Jón var ungur var hann á gangi einn dag með félögum sínum niður í fjörunni, þeir gengu fram hjá fiskhjalli sem var um fjórir metrar á hæð, öðrumegin við hjallinn var dálítill skafl, einn strákurinn hafði orð á því að það mundi engin þeirra félaga þor að fara upp á skúrinn og stökkva niður í skaflinn.  Jón hélt að það væri ekki mikill vandi að stökkva niður af hjallinum þeim arna ef eitthvað væri í boði, en hann sagðist ekki sjá ástæðu til þess að gera það ekki fyrri neitt.

            Það varð að samkomulagi að Jón stykki niður af hjallinum morguninn eftir klukkan níu, félagar hans ætluðu að auglýsa skemmtun þessa vel um allt þorpið og aðgangur átti að vera einn þorskhaus eða eitthvað annað sem hefði álíka mikið verðgildi.  Morguninn eftir klukkan níu var kominn mikill fjöldi niður að hjallinum og allir greiddu aðgangseyri möglunarlaust, það var komin álitlegur stafli af þorskhausum og ýmsu öðru fleiru, allt upp í laglegustu vettlinga.  Gambravíkur Jóni leist vel á þennan fjársjóð sem beið hans þarna á götunni.  Hann snaraðist upp á hjallinn og gekk eftir mæninum virðulegur og ákveðinn og stökk fram af.

            Honum fannst innyflin lyftast upp í munn, hann kenndi mikils sársauka í hægra lærinu þegar hann kom niður, svo mikils sársauka að hann valt útaf, hann hljóðaði og nuddaði lærið, það var brotið, í örvæntingu sinni leit hann á fólkið, einn kunningi hans gekk til hans, þú hefðir átt að gera þetta í gær sagði hann ósköp rólegur.  Jón leit í kringum sig.  Nú skildi hann hvernig í öllu lá, það hafði hlánað um nóttina og skaflinn var farinn.

            Gambravíkur Jón ýtti frá landi og reri út á miðin.  Hann kastaði færinu út og byrjaði að skaka í djöfli, eins og það var kallað á sjómanna máli.  En það var sama hvernig Jón skók hann varð ekki var, hann færði sig til en allt kom fyrir ekki.

            Það var farið að líða á kvöldið þegar Jón dró færið inn fyrir full og allt og réri til lands, á leiðinni í land sá hann æðarkollu sem vaggaði sér á öldnum í mestu rólegheitum örugg og lífsglöð, rétt eins og hún væri búinn að mæla sér mót með einhverjum myndarlegum blika sem myndi koma á hverri stundu.  Gambravíkur Jón damlaði hægt og rólega í áttina til kollunnar þangað til honum fannst færið orðið hæfilegt, þá lyfti hann byssunni, miðaði vandlega og skaut ----- kollunni skelk í bringu.

 

 

               

 

 

 

Forsetaframbjóðendur sjá sýnir

Hvað var hann að reykja????

Forsetaframbjóðendur sjá sýnir

Hreinn sveinn

Akkúrat það sem ég var að velta fyrir mér.

Var hreinn sveinn 17 ára